Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Ciechanowie

POSTANOWIENIE

Dnia 22 sierpnia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Lidia Grzelak

Protokolant sądowy Anna Maria Butryn

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2017 r. w Ciechanowie

na rozprawie

sprawy z wniosku E. C.

z udziałem K. C., A. G., E. L. i A. L.

o zniesienie współwłasności

postanawia:

I ustalić, że przedmiotem zniesienia współwłasności jest zabudowana nieruchomość, położona w P. gmina G., dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 313500,00 zł ( trzysta trzynaście tysięcy pięćset złotych ), stanowiąca przedmiot współwłasności wnioskodawczyni E. C. w 1/2 ( jednej drugiej ) części, uczestniczki postępowania E. L. w 1/8 ( jednej ósmej ) części oraz uczestnika postępowania A. L. w 3/8 ( trzech ósmych ) części;

II dokonać zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w pkt I w ten sposób, że:

1.  prawo własności działki położonej w P. gmina G. oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha o wartości 30500,00 zł ( trzydzieści tysięcy pięćset złotych ) przyznać na rzecz uczestniczki postępowania E. L.;

2.  prawo własności działki położonej w P. gmina G. oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha o wartości 163100,00 zł ( sto sześćdziesiąt trzy tysiące sto złotych ) przyznać na rzecz wnioskodawczyni E. C.;

3.  prawo własności działki położonej w P. gmina G. oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha o wartości 119900,00 zł ( sto dziewiętnaście tysięcy dziewięćset złotych ) przyznać na rzecz uczestnika postępowania A. L.;

przy czym działki oznaczone numerami (...) przedstawione są na mapie z projektem podziału nieruchomości w wariancie nr 3 sporządzonej przez biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. w dniu 17 listopada 2015 r. wraz z wykazem zmian danych ewidencyjnych przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 1 grudnia 2015 r. za numerem ewidencyjnym (...), stanowiących integralną część niniejszego postanowienia ( koperta k. 236 akt I Ns 243/14 );

III odstąpić od obciążania wnioskodawczyni E. C. i uczestnika postępowania A. L. dopłatami na rzecz uczestniczki postępowania E. L.;

IV zasądzić od uczestnika postępowania A. L. na rzecz wnioskodawczyni E. C. tytułem zwrotu połowy dochodów uzyskanych w latach 2012 – 2016 kwotę 5241,38 zł ( pięć tysięcy dwieście czterdzieści jeden złotych trzydzieści osiem groszy ) płatną w terminie miesiąca od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;

V zasądzić od uczestniczki postępowania E. L. na rzecz wnioskodawczyni E. C. kwotę 125,00 zł ( sto dwadzieścia pięć złotych ) tytułem zwrotu części opłaty sądowej;

VI zasądzić od uczestnika postępowania A. L. na rzecz wnioskodawczyni E. C. kwotę 375,00 zł ( trzysta siedemdziesiąt pięć złotych ) tytułem zwrotu części opłaty sądowej;

VII nakazać ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od wnioskodawczyni E. C. kwotę 3433,45 zł ( trzy tysiące czterysta trzydzieści trzy złote czterdzieści pięć groszy ) tytułem uzupełnienia kosztów opinii biegłych sądowych orzeczonych postanowieniami z dnia 14 stycznia 2015 r., 16 marca 2016 r., 6 marca 2017 r. oraz 22 sierpnia 2017 r.;

VIII nakazać ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od uczestnika postępowania A. L. kwotę 2891,51 zł ( dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt jeden złotych pięćdziesiąt jeden groszy ) tytułem uzupełnienia kosztów opinii biegłych sądowych orzeczonych postanowieniami z dnia 14 stycznia 2015 r., 16 marca 2016 r., 6 marca 2017 r. oraz 22 sierpnia 2017 r.;

IX nakazać ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od uczestniczki postępowania E. L. przez potrącenie z zaliczki uiszczonej na kwit (...) kwotę 541,93 zł ( pięćset czterdzieści jeden złotych dziewięćdziesiąt trzy grosze ) tytułem uzupełnienia kosztów opinii biegłego sądowego orzeczonych postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r.;

X nakazać Skarbowi Państwa wypłacić uczestniczce postępowania E. L. kwotę 458,07 zł ( czterysta pięćdziesiąt osiem złotych siedem groszy ) tytułem zwrotu niewykorzystanej części zaliczki uiszczonej na kwit (...) ;

XI w pozostałym zakresie pozostawić wnioskodawczynię i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych z ich udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 423/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni E. C. wnosiła o dokonanie zniesienia współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w P. gmina G., dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) przez podział w naturze i wydzielenie z działki nr (...) działki o powierzchni odpowiadającej wartości jej udziału w nieruchomości. Ostatecznie wnosiła o przyznanie na jej rzecz działki nr (...) o powierzchni (...) ha, zaś na rzecz uczestnika postępowania A. L. działki nr (...) o powierzchni (...) ha według projektu podziału działki nr (...) według wariantu 4 sporządzonego przez biegłą sądową w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. oraz ustalenie wartości nieruchomości na podstawie kryterium wartościowego według opinii biegłego sądowego w zakresie (...). Wnosiła ponadto o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika postępowania A. L. zwrotu dochodów uzyskanych przez niego w latach 2012 - 2016 w stosunku do wysokości udziału przysługującego jej w nieruchomości, przy uwzględnieniu, że dochody te wynoszą 30000,00 zł, w tym dopłaty bezpośrednie uzyskane przez uczestnika postępowania A. L. z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Uczestnik postępowania A. L. przyłączył się do wniosku co do zasady. Wnosił o przyznanie na rzecz wnioskodawczyni E. C. działki nr (...) o powierzchni (...) ha, zaś na rzecz uczestnika postępowania A. L. działki nr (...) o powierzchni (...) ha według projektu podziału działki nr (...) według wariantu 3 sporządzonego przez biegłą sądową w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. oraz ustalenie wartości nieruchomości na podstawie kryterium przeliczników na ha przeliczeniowe według opinii biegłego sądowego w zakresie (...). Przyłączył się do wniosku o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni zwrotu dochodów uzyskanych przez niego w latach 2012 - 2016 w stosunku do wysokości udziału przysługującego jej w nieruchomości, przy uwzględnieniu, że dochody te wynoszą 30000,00 zł oraz, że dopłaty bezpośrednie uzyskane przez uczestnika postępowania A. L. z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wchodzące w skład tych dochodów nie podlegają rozliczeniu jako przysługujące wyłącznie osobie, która prowadzi produkcję rolnej na danej nieruchomości.

Wnioskodawczyni E. C. oraz uczestnicy postępowania A. L. zgodnie wnosili o przyznanie na rzecz wnioskodawczyni tej części działki nr (...), na której usytuowane jest siedlisko.

Wnioskodawczyni E. C. oraz uczestnicy postępowania A. L. i E. L. zgodnie wnosili o przyznanie działki nr (...) o wartości 30500,00 zł na rzecz uczestniczki postępowania E. L. bez żadnych wzajemnych dopłat.

Uczestniczka postępowania A. G. przyłączyła się do stanowiska uczestnika postępowania A. L..

Uczestniczka postępowania K. C. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

E. C., A. L. i E. L. są współwłaścicielami zabudowanej nieruchomości położonej w P. gmina G., składającej się z działek oznaczonych numerami: zabudowanej (...) o powierzchni (...) ha oraz (...) o powierzchni (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) o łącznej wartości 313500,00 zł, w tym że udział E. C. wynosi ½ części, A. L. – 3/8 części, zaś E. L. - 1/8 części ( bezsporne ).

E. C. jest współwłaścicielem nieruchomości na podstawie umowy darowizny z dnia 25 października 2011 r. zawartej ze S. Z.. W § 7 umowy E. C. zobowiązała się zapewnić S. Z. dożywotnio, nieodpłatnie, prawo zamieszkiwania w budynku mieszkalnym znajdującym się na działce nr (...) oraz prawo swobodnego poruszania się po tejże nieruchomości. Ta służebność osobista nie jest ujawniona w dziale III księgi wieczystej KW (...) ( wypis aktu notarialnego rep. (...) k. 13 - 20 ).

A. L. jest współwłaścicielem nieruchomości w 3/8 części. Początkowo, w okresie od 28 marca 2012 r. był współwłaścicielem w udziale w wysokości 1/8 części na podstawie umowy darowizny z dnia 28 marca 2012 r. A. G. i K. C. były współwłaścicielkami nieruchomości w udziałach po 1/8 części na podstawi umów darowizny z dnia 28 marca 2012 r. Nigdy nie korzystały z tej nieruchomości. Umową z dnia 10 września 2014 r. darowały przedmiotowe udziały w nieruchomości na rzecz A. L. ( wypis aktu notarialnego rep. A nr (...) k. 45 - 50 ).

Nieruchomość zabudowana jest domem mieszkalnym, w którym zamieszkuje S. Z.. Siedlisko znajduje się na działce nr (...) ( bezsporne ).

E. C. i E. L. nie korzystają w żaden sposób z nieruchomości ( bezsporne ).

Nieruchomość początkowo była przez A. L. dzierżawiona. A. L. prowadzi działalność rolniczą na powierzchni około 7 ha tj. za wyjątkiem siedliska i nieużytków. Działki utrzymywane są w należytej kulturze rolnej. Na działce nr (...) na powierzchni 1,1511 ha znajduje się drzewostan olchowy o pierśnicy przeciętnej ok. 30 cm. Ukształtowanie terenu i skarpa dzielą działkę nr (...) na dwie części: część północną z siedliskiem zlokalizowaną przy drodze uprawianą jako ziemian orna oraz część południową zlokalizowaną za skarpą uprawianą jako łąka, pastwisko i zakrzaczenia, ciągnącą się aż do rzeki W.. Skarpa stanowiąca naturalną granicę podziału jest zakrzaczona, dół skarpy przechodzi w łąkę i obszar podmokły, co utrudnia komunikacje między rolą a łąką i pastwiskiem. Do przejazdu z pola na łąkę i z powrotem wybierane są miejsca o łagodnych spadkach bez zadrzewienia. na gruncie widoczne są trzy miejsca, którymi odbywa się przejazd z pola na łąkę ( opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. k. 117 - 147, 188 - 189, opinia biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. k. 218 - 237 ).

Łączna wartość nieruchomości wynosi 313500,00 zł, w tym wartość działki nr (...) - 30500,00 zł, zaś działki nr (...) wraz z zabudowaniami - 283000,00 zł ( opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. k. 117 - 147 ).

Wariant 3 podziału działki nr (...) zakłada podział na dwie odrębne części: jedną oznaczoną numerem (...) o powierzchni (...) ha, w tym (...) ha użytków rolnych, oraz drugą oznaczoną numerem (...) o powierzchni (...) ha. W skład działki nr (...) wchodzą: zabudowana część siedliskowa o powierzchni (...) ha oraz część rolna o zróżnicowanej strukturze użytków, w tym część gruntów ornych, łąki, pastwiska, nieużytki i zadrzewienia. Działka nr (...) ma podobną strukturę użytków. Obie działki mają dostęp do drogi publicznej od strony północnej, zaś do rzeki W. od strony południowej. W przypadku wydzielenia działki nr (...) w wariancie 3 zajdzie konieczność udrożnienia komunikacji między częścią orną a pozostałą częścią zlokalizowaną między skarpą a rzeką W.. Uskok ten ogranicza obecnie możliwość przejazdu z jednej części działki na drugą ciężkim sprzętem, przy wykonywaniu podstawowych czynności agrotechnicznych jak np. nawożenie, koszenie, zbiór ziemiopłodów. Wysokość skarpy od strony zachodniej przy rowie melioracyjnym, biegnącym od strony drogi publicznej w stronę rzeki W. wynosi ponad 3,5 m. Aby możliwy był w tym miejscu przejazd ciągnikiem lub przyczepa należy wykonać niwelację terenu z wcześniejszym zebraniem warstwy humusowej oraz nawiezieniem ziemi na podmokły, grząski grunt. Obie działki pod względem geodezyjnym posiadają właściwą konfigurację przestrzenną i obszarową ( opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. k. 117 - 147, 188 - 189, opinia biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. k. 218 - 237, opinia biegłego sądowego w zakresie rolnictwa inż. R. Z. k. 430 - 453, 485 - 487 ).

Wariant 4 podziału działki nr (...) zakłada podział na dwie odrębne części: jedną oznaczoną numerem (...) o powierzchni (...) ha, w tym (...) ha użytków rolnych oraz drugą oznaczoną numerem (...) o powierzchni (...) ha. W skład działki nr (...) wchodzą zabudowana część siedliskowa o powierzchni (...) ha oraz część rolna, w tym część gruntów ornych, łąki, pastwiska i rowy w pasie położonym w odległości 12 metrów od skarpy służącym do komunikacji po terenie ornym wzdłuż skarpy. Działka nr (...) ma zróżnicowaną strukturę użytków: grunty orne, pastwiska, łąki, nieużytki, tereny zadrzewione i lasy. Obie działki mają dostęp do drogi publicznej od strony północnej, zaś do rzeki W. od strony południowej. Obie działki pod względem geodezyjnym posiadają właściwą konfigurację przestrzenną i obszarową ( opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. k. 117 - 147, 188 - 189, opinia biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. k. 218 - 237, opinia biegłego sądowego w zakresie rolnictwa inż. R. Z. k. 430 - 453, 485 - 487 ).

Wartość działek nr (...) w wariancie 3 podziału działki nr (...):

- ustalona na podstawie przeliczników na ha przeliczeniowe wynosi odpowiednio 163100,00 zł oraz 119900,00 zł;

- ustalona na podstawie kryterium powierzchniowego wynosi odpowiednio 156100,00 zł oraz 126900,00 zł;

- ustalona na podstawie kryterium wartościowego wynosi odpowiednio 157100,00 zł oraz 125900,00 zł;

zaś wartość działek nr (...) w wariancie 4 podziału działki nr (...):

- ustalona na podstawie przeliczników na ha przeliczeniowe wynosi odpowiednio 168820,00 zł oraz 114180,00 zł;

- ustalona na podstawie kryterium powierzchniowego wynosi odpowiednio 154020,00 zł oraz 128980,00 zł;

- ustalona na podstawie kryterium wartościowego wynosi odpowiednio 157020,00 zł oraz 125980,00 zł.

Sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według przeliczników na ha przeliczeniowe uwzględnia zarówno powierzchnię działek, jak i rzeczywiste zróżnicowanie struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek. Sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według kryterium powierzchniowego uwzględnia tylko powierzchnię działek. Nie uwzględnia natomiast zróżnicowania struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek. Sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według kryterium wartościowego uwzględnia zarówno powierzchnię działek, jak i rzeczywiste zróżnicowanie struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek, z tym że podstawa rozliczenia obejmuje jedynie grunty rolne ( opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. k. 317 - 325 ).

Wysokość dochodu osiąganego z uprawy działek nr (...) przez A. L. w latach 2012 - 2016, przy uwzględnieniu pracy własnej rolnika, wynosi 30000,00 zł, w tym dotacje unijne w łącznej wysokości 19517,24 zł:

- w 2012 r.: 1122,86 zł przy uprawie żyta ozimego, 1122,86 zł przy uprawie mieszkanki zbożowej oraz 1218,05 zł przy uprawie TUZ;

- w 2013 r.: 1148,69 zł przy uprawie mieszanki zbożowej, 1148,69 zł przy uprawie pszenicy jarej, 1728,73 zł przy uprawie seradeli, 1248,23 zł przy uprawie TUZ;

- w 2014 r.: 1089,90 zł przy uprawie mieszanki zbożowej, 1089,87 zł przy uprawie żyta, 937,01 zł przy uprawie TUZ;

- w 2015 r.: 1106,53 zł przy uprawie mieszanki zbożowej, 1106,53 zł przy uprawie żyta ozimego, 953,53 zł przy uprawie TUZ;

- w 2016 r.: 1123,94 zł przy uprawie mieszanki zbożowej, 1123,94 zł przy uprawie TUZ, 1123,94 zł przy uprawie seradeli, 1123,94 zł przy uprawie kukurydzy na kiszonkę

( zgodne ustalenie stron k. 487, opinia biegłego sądowego w zakresie rolnictwa inż. R. Z. k. 430 - 453, 485 - 487, informacje Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa k. 101, 111, 201, 364, 400 - 424 ).

E. C. z zawodu jest krawcową. Prowadzi własne gospodarstwo rolne o powierzchni (...) ha położone w S. tj. około 6,5 km od gospodarstwa rolnego w P.. Nie ma innych źródeł utrzymania. Nie ma nikogo na utrzymaniu ( bezsporne ).

E. L. pracuje jako ogrodnik. Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni (...) ha położone w S. tj. około 12 km od gospodarstwa rolnego w P.. Jej mąż jest rencistą. Wraz z mężem ma na utrzymaniu małoletniego syna ( bezsporne ).

A. L. jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni (...) ha położonego w M. i B. tj. około 1 km od gospodarstwa rolnego w P.. Wraz z żoną mają na utrzymaniu troje małoletnich dzieci ( bezsporne ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów, a w szczególności: wypisów aktu notarialnego ( k. 13 – 20, 45 - 50 ) oraz informacji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( k. 101, 111, 201, 364, 400 – 424 ), opinii biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. ( k. 117 – 147, 188 – 189, 317 - 325 ), opinii biegłej sądowej w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. ( k. 218 - 237 ) oraz opinii biegłego sądowego w zakresie rolnictwa inż. R. Z. ( k. 430 – 435, 485 – 487 ), jak również zeznań wnioskodawczyni E. C. ( k. 53, 487 - 488 ) i uczestników postępowania A. L. ( k. 54, 488 ) i E. L. ( k. 53 – 54, 488 ).

Sąd dał w pełni wiarę zebranym w sprawie dokumentom; żadna ze stron nie kwestionowała ich mocy dowodowej. Sąd dał również wiarę zeznaniom stron, stanowią one spójną i logiczną całość. Wskazać należy, że stan faktyczny sprawy jest w istocie bezsporny pomiędzy stronami. Spór w sprawie ograniczył się do stanowisk wnioskodawczyni E. C. i uczestnika postępowania A. L. co do wariantu podziału działki nr (...), sposobu ustalenia wartości działek oraz rozliczenia dochodu osiągniętego przez uczestnika postępowania w latach 2012 - 2016 w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego stanowiącego przedmiot postępowania.

Zeznania świadka H. M. ( k. 189 ), aczkolwiek wiarygodne, nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, za wyjątkiem okoliczności, że nie płaci czynszu w związku z zamieszkiwaniem na nieruchomości, stanowiącej przedmiot postępowania.

Szczególne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy maja opinie biegłych sądowych przeprowadzone w tej sprawie.

Opinia biegłej sądowej w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. dotyczy sposobu podziału działki nr (...). Biegła sądowa sporządziła dwa warianty podziału nieruchomości, uwzględniające stanowiska stron zgłoszone podczas czynności geodezyjnych modyfikujące pierwotne wnioski stron w tym zakresie. Biegła sądowa dokonała ponadto oceny zasadności tych wariantów pod względem geodezyjnym.

Podstawę ustaleń Sądu w zakresie wartości nieruchomości, jak również poszczególnych działek powstałych w wyniku podziału działki nr (...), stanowi opinia biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J., którą Sąd w całości podziela. Biegły sądowy dokonał ustaleń w zakresie wartości działek powstałych w wyniku podziału działki nr (...) w obu wariantach podziału według różnych kryteriów, wskazując na zalety i wady poszczególnych zasad wyceny. Na marginesie jedynie zauważyć należy, że wskazanie przez biegłego sądowego w zestawieniu wartości działek nr (...) w wariancie 4 według poszczególnych kryteriów wyceny kwoty 283800,00 zł jako sumy wartości poszczególnych działek powstałych w wyniku podziału jest oczywistym błędem rachunkowym ( lub pisarskim ), gdyż suma wartości tych działek według poszczególnych kryteriów ( w punktach A 4. - 5., B 10. - 11., C 16. - 17. ) wynosi tak jak w wariancie 3 - 283000,00 zł.

Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma również opinia biegłego sądowego w zakresie rolnictwa inż. R. Z.. W pierwszej kolejności wskazać należy na dokonanie przez biegłego sądowego oceny obu wariantów podziału działki nr (...) w zakresie ustalenia, który z wariantów podziału jest uzasadniony z uwagi na zasady prawidłowej gospodarki rolnej oraz dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości. Opinia posiada walor pomocniczy w zakresie ustalenia wysokości dochodu osiągniętego przez uczestnika postępowania A. L. w latach 2012 - 2016 związanego z użytkowaniem nieruchomości, stanowiącej przedmiot postępowania. Podkreślić należy, że na rozprawie w dniu 8 sierpnia 2017 r. wnioskodawczyni E. C. i uczestnik postępowania A. L. zgodnie ustalili wysokość tego dochodu łącznie za lata 2012 - 2016 na kwotę 30000,00 zł. Kwota ta w stosunku do pierwotnie ustalonej przez biegłego sądowego w opinii 35145,54 zł, uwzględnia - według ustaleń stron - pracę własną rolnika podlegającą odliczeniu. W kwocie 30000,00 zł uwzględnione są natomiast dotacje unijne ( płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego ) w łącznej wysokości 19517,24 zł otrzymane przez uczestnika postępowania A. L. w latach 2012 - 2016 w związku z użytkowaniem przedmiotowego gospodarstwa rolnego ( dopłaty powierzchniowe, dopłaty uzupełniające dla grupy upraw podstawowych, dopłaty do produkcji zwierzęcej, dopłaty uzupełniające dla grupy upraw roślin strączkowych i motylkowych drobnoziarnistych, dopłaty za zielenienie ).

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, wniosek wnioskodawczyni E. C. zasługuje na uwzględnienie co do zasady. Wskazać należy, że współwłaściciele nieruchomości - uczestnicy postępowania E. L. i A. L. przyłączyli się do wniosku co do zasady. Spór w sprawie dotyczył sposobu zniesienia współwłasności nieruchomości w zakresie działki nr (...).

Okoliczność, że nieruchomość, dla której w Sądzie Rejonowym w Ciechanowie w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW (...), stanowi przedmiot współwłasności wnioskodawczyni E. C. w 1/2 części, uczestnika postępowania A. L. w 3/8 części oraz uczestniczki postępowania E. L. w 1/8 części jest bezsporna i wynika z załączonych do akt dokumentów.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 210 kc, każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.

Niewątpliwie, w niniejszej sprawie uznać należy, że współwłaściciele nieruchomości nie wyłączyli swoich uprawnień do żądania zniesienia współwłasności w drodze jakiejkolwiek umowy, a zatem wniosek o zniesienie współwłasności winien być przez Sąd - co do zasady – uwzględniony.

Zgodnie z art. 211 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzecz wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Stosownie do art. 619 § 1 kpc, w postępowaniu o zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego sąd ustala jego skład i wartość, w szczególności obszar i rodzaj nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa oraz obszar i rodzaj nieruchomości stanowiących już własność współwłaścicieli i ich małżonków, a w miarę potrzeby także okoliczności przewidziane w art. 216 Kodeksu cywilnego. § 2. Podział w naturze nastąpi po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału.

Zgodnie z art. 623 kpc, jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia w myśl artykułu poprzedzającego ( zgodny wniosek stron ), a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.

Orzekając w przedmiocie zniesienia współwłasności Sąd miał na uwadze wnioski stron oraz treść opinii biegłych sądowych powołanych w niniejszej sprawie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że współwłaściciele nieruchomości byli zgodni co do przyznania własności działki nr (...) na rzecz uczestniczki postępowania E. L.. Zgoda obejmowała również przyznanie własności tej działki na jej rzecz bez żadnych ewentualnych dopłat. Wartość tej działki wynosi 30500,00 zł, jest zatem niższa niż wartość udziału przysługującego uczestniczce postępowania E. L. w przedmiotowym gospodarstwie rolnym, która wynosi 39187,50 zł ( (...),00 x 1/8 ).

W ocenie Sądu, zasadnym jest również uwzględnienie wniosków stron w zakresie dokonania podziału działki nr (...) w naturze.

Sąd, po rozważeniu okoliczności sprawy, dokonał zniesienia współwłasności przez podział działki oznaczonej numerem (...) według wariantu 3 opinii biegłego sądowej w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S.. Nie ulega, zdaniem Sądu, wątpliwości, iż podział działki nr (...) jest możliwy i dopuszczalny. Z opinii biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J. wynika, że po podziale nie spadnie wartość nieruchomości. W ocenie Sądu, oba projekty podziału nie sprzeciwiają się prawu, zasadom współżycia społecznego oraz nie naruszają w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W niniejszej sprawie zostały zaproponowane przez wnioskodawczynię E. C. i uczestnika postępowania A. L. dwa wariantu podziału działki nr (...). Jak wskazano powyżej, w obu wariantach wydzielone działki gruntu mają zapewniony dostęp do drogi publicznej. Zarówno E. C., jak i uczestnik postępowania A. L. prowadzą własne gospodarstwa rolne, położone w niewielkiej odległości od gospodarstwa, stanowiącego przedmiot postępowania. Strony zgodnie ustaliły, że wnioskodawczyni otrzyma w wyniku podziału część działki nr (...), w granicach której znajdować będzie się siedlisko. Obie działki, w każdym z wariantów posiadają pod względem geodezyjnym właściwą konfigurację przestrzenną i obszarową. W wariantach 3 i 4 podziału działki nr (...) są natomiast dwie zasadnicze różnice. W wariancie 3 – obie nowopowstałe działki mają zróżnicowaną strukturę użytków, w tym grunty orne, łąki, pastwiska, nieużytki i zadrzewienia. Natomiast w wariancie 4 w skład działki nr (...) wchodzi część siedliskowa oraz część rolna, w tym grunty orne, łąki, pastwiska. Działka nr (...) w tym wariancie ma bardzo zróżnicowana strukturę użytków: grunty orne, pastwiska, nieużytki, tereny zadrzewione i lasy. Drugą cechą różniącą oba warianty jest kwestia komunikacji pomiędzy częściami działki wynikająca z położenia na terenie działki uskoku ograniczającego możliwość przejazdu z jednej części działki na drugą ciężkim sprzętem przy wykonywaniu czynności agrotechnicznych. Na wysokości uskoku znajdują się obecnie urządzone trzy przejazdy, które w wariancie 3 znajdą się w granicach działki nr (...), co powodować będzie konieczność udrożnienia komunikacji na działce nr (...) pomiędzy częścią orną a pozostałą częścią działki zlokalizowaną pomiędzy skarpą a rzeką W.. W wariancie 4 działka nr (...) nie będzie swoim zasięgiem obejmować skarpy, która w całości znajdować się będzie w granicach działki nr (...).

Biegły sądowy w zakresie rolnictwa inż. R. Z. wskazał, że z uwagi na zasady prawidłowej gospodarki rolnej uzasadniony jest podział działki nr (...) według wariantu 4 tj. według wariantu preferowanego przez wnioskodawczynię E. C. z uwagi na konfigurację terenu tj. skarpę utrudniającą komunikację pomiędzy częściami działki.

W ocenie Sądu, zasadnym jest jednakże dokonanie podziału działki nr (...) według wariantu 3 tj. preferowanego przez uczestnika postępowania A. L.. Niewątpliwie, jak wskazano powyżej, istniejąca skarpa spowoduje utrudnienia w komunikacji oraz pracy ciężkim sprzętem na działce nr (...); ta okoliczność nie może mieć jednak decydującego znaczenia. Wskazać należy, że w wariancie 3 obie działki mają taki sam dostęp do drogi publicznej oraz podobną strukturę użytków rolnych, podczas gdy wariant 4 zdecydowanie w tym kontekście faworyzuje działkę nr (...). Część obu działek w wariancie 3 stanowią grunty niższej klasy, natomiast w wariancie 4 grunty klas niższych położone są wyłącznie w obszarze działki nr (...). Tym niemniej, różnica powierzchni użytków rolnych na działce nr (...) w wariantach 3 i 4 wynosi jedynie 0,3548 ha. Dodatkowo wskazać należy, że wartość działki nr (...) w wariancie 3 ustalonej na podstawie przeliczników na ha przeliczeniowe przewyższa wartość udziału w nieruchomości przysługującego wnioskodawczyni E. C. o 6350,00 zł. Pomimo zatem konieczności poniesienia środków finansowych na urządzenie przejazdu przez skarpę, wnioskodawczyni otrzymuje działkę o wartości przewyższającej wartość jej udziału w nieruchomości bez obowiązku uiszczenia dopłaty na rzecz uczestniczki postępowania. Zauważyć należy, że w wariancie 4 wartość działki nr (...) ustalona na podstawie przeliczników na ha przeliczeniowe wynosi 168820,00 zł, a zatem przewyższa wartość przysługującego wnioskodawczyni udziału w nieruchomości aż o 12070,00 zł.

Analizując kwestię ustalenia wartości nieruchomości, jak również poszczególnych działek powstałych w wyniku podziału działki nr (...) Sąd miał na uwadze wnioski zawarte w opinii biegłego sądowego w zakresie wyceny nieruchomości mgr inż. J. J., w szczególności co do metody ustalenia wartości. Jak wskazano powyżej, biegły sądowy dokonał wyceny wartości działek powstałych w wyniku podziału działki nr (...) w obu wariantach na podstawie trzech kryteriów: 1. na podstawie przeliczników na ha przeliczeniowe, 2. na podstawie kryterium powierzchniowego oraz 3. Na podstawie kryterium wartościowego. Sąd podziela pogląd wyrażony przez biegłego sądowego, że najbardziej uzasadnionym jest sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według przeliczników na ha przeliczeniowe uwzględniający zarówno powierzchnię działek, jak i rzeczywiste zróżnicowanie struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek. Taki sposób ustalenia wartości jest powszechnie przyjęty w przypadku wyceny wartości nieruchomości rolnych. Sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według kryterium powierzchniowego uwzględnia tylko powierzchnię działek. Nie uwzględnia natomiast zróżnicowania struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek. Natomiast sposób rozliczenia wartości działki nr (...) na działki nr (...) według kryterium wartościowego uwzględnia wprawdzie zarówno powierzchnię działek, jak i rzeczywiste zróżnicowanie struktury klasowej użytków rolnych wchodzących w skład poszczególnych działek, jednakże w tym przypadku podstawa rozliczenia obejmuje jedynie grunty rolne, a nie zróżnicowanie struktury klasowej użytków rolnych. Kryterium powierzchniowe preferowane było we wnioskach wnioskodawczyni E. C., choć stanowisko to nie zostało w żaden sposób uzasadnione. Wartość działki nr (...) w obu wariantach ustalona według kryterium powierzchniowego i wartościowego jest niewątpliwie niższa niż ustalona według pierwszego kryterium, jednakże porównywalna z wartością udziału przysługującego wnioskodawczyni w nieruchomości. Tym niemniej, podkreślić należy, że strony zgodnie ustaliły dokonanie podziału w naturze bez obowiązku dokonywania dopłaty do wartości udziałów.

W związku z powyższym Sąd dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) w zakresie działki nr (...) w ten sposób, że:

4.  prawo własności działki położonej w P. gmina G. oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha o wartości 163100,00 zł ( sto sześćdziesiąt trzy tysiące sto złotych ) przyznał na rzecz wnioskodawczyni E. C.;

5.  prawo własności działki położonej w P. gmina G. oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha o wartości 119900,00 zł ( sto dziewiętnaście tysięcy dziewięćset złotych ) przyznał na rzecz uczestnika postępowania A. L.;

przy czym działki oznaczone numerami (...) przedstawione są na mapie z projektem podziału nieruchomości w wariancie nr 3 sporządzonej przez biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. w dniu 17 listopada 2015 r. wraz z wykazem zmian danych ewidencyjnych przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 1 grudnia 2015 r. za numerem ewidencyjnym (...), stanowiących integralną część postanowienia ( koperta k. 236 akt I Ns 243/14 ).

Dodatkowo wskazać należy, że wartość nieruchomości stanowiącej przedmiot postępowania wynosi 313500,0 zł, a zatem wartość udziałów poszczególnych współwłaścicieli kształtuje się następująco:

- wnioskodawczyni E. C. udział 1/2 – 156750,00 zł;

- uczestnik postępowania A. L. udział 3/8 – 117562,00 zł;

- uczestniczka postępowania E. L. udział 1/8 – 39187,50 zł.

W związku ze zgodnym stanowiskiem stron odnośnie dopłat Sąd w pkt III postanowienia odstąpił od obciążania wnioskodawczyni E. C. i uczestnika postępowania A. L. dopłatami na rzecz uczestniczki postępowania E. L..

W zakresie wniosku wnioskodawczyni E. C. o rozliczenie dochodu osiąganego z uprawy działek nr (...) przez A. L. w latach 2012 – 2016, Sąd miał na uwadze, że strony zgodnie ustalił wysokość tego dochodu na kwotę 30000,00 zł przy uwzględnieniu pracy własnej rolnika. Kwota dochodu tak ustalona zawiera dotacje unijne otrzymywane przez A. L. w latach 2012 – 2016 w łącznej wysokości 19517,24 zł.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 207 kc, pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Stosownie zaś do art. 53 kc, pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy ( § 1 ). Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego ( § 2 ).

Uznać zatem należy, że roszczenie wnioskodawczyni E. C. usprawiedliwione jest do wartości ½ dochodu uzyskanego przez uczestnika postępowania A. L. w latach 2012 – 2016.

Sąd zasądził od uczestnika postępowania A. L. na rzecz wnioskodawczyni E. C. tytułem zwrotu połowy dochodów uzyskanych w latach 2012 – 2016 kwotę 5241,38 zł płatną w terminie miesiąca od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności. Sąd ustalił bowiem, że wartość dochodu uzyskanego w powyższym okresie przez uczestnika postępowania A. L. bez dotacji unijnych wynosi 10482,76 zł, a zatem połowa tej kwoty wynosi 5241,38 zł. W ocenie Sądu, sytuacja finansowa uczestnika postepowania A. L. pozwoli mu na zapłatę tej należności w zakreślonym terminie.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie płatności unijne nie mogą być jednak traktowane jako pożytek w rozumieniu art.53 § 2 kc. Przepis ten, jak wskazano powyżej, definiuje pożytki cywilne jako dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Takim stosunkiem prawnym może być np. prawo własności, które niewątpliwie w udziale w wysokości 1/2 części przysługuje wnioskodawczyni w odniesieniu do obszarów objętych płatnościami.

Wskazać jednak należy, że zarówno na gruncie ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, jak i ustawy z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, przyznane płatności nie były pochodną prawa własności lecz skutkiem faktu posiadania gruntów rolnych i to pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Stan taki oznacza, że przyznanie płatności unijnych zostało ściśle powiązane z osobą producenta rolnego i ukierunkowane na konkretny cel. Tzw. dopłaty unijne są świadczeniami ściśle związanymi z osobą producenta rolnego, umożliwiającemu mu uzyskanie opłacalności produkcji rolnej określonego rodzaju lub produkcji w trudnych warunkach. W żaden sposób nie wynikają one, ani nie są związane z prawem własności nieruchomości rolnej. Dopłaty unijne są elementem Wspólnej Polityki Rolnej krajów Unii Europejskiej. Ich celem jest przede wszystkim dotowanie niektórych działów produkcji rolnej po to, aby taka działalność była opłacalna. Służą one wyrównywaniu możliwości produkcyjnych przez dotowanie tych rolników, którzy gospodarują w trudniejszych warunkach. Podkreślić należy, że płatności unijne są należnością o charakterze administracyjnoprawnym, a nie cywilnoprawnym, podczas gdy przepis art. 207 kc, zezwalający współwłaścicielom przy znoszeniu współwłasności na rozliczanie pożytków i przychodów, ma na celu rozliczanie pożytków i przychodów wynikających ze stosunków regulowanych przepisami prawa cywilnego. W ocenie Sądu orzekającego w trybie art. 207 kc mogą być dochodzone tylko takie roszczenia, które przysługiwałyby współwłaścicielom od samego początku tj. w od chwili powstania pożytku czy przychodu, lecz których wcześniejsza realizacja doznała przeszkód natury faktycznej, w efekcie czego te pożytki i korzyści trafiły tylko do rąk jednego lub niektórych z nich. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie na tym przepisie żądania zmierzającego do pozyskania takiej należności, co do której tytuł w jej uzyskaniu przysługiwał tylko temu kto ją pobrał. Za taką należność w sprawie niniejszej uznać trzeba pobrane przez uczestnika postępowania A. L. tzw. płatności unijne ( postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 15 listopada 2010 r. w sprawie II Ca 731/10, postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 28 maja 2013 r. w sprawie II Ca 383/13, postanowienie Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 10 września 2015 r. w sprawie I Ca 221/15 ).

O kosztach postępowania Sąd orzekł stosownie do art. 510 § 1 kpc, obciążając nimi zainteresowane strony stosownie do wielkości udziałów w przedmiocie postępowania.

Z tych względów Sąd zasądził na rzecz wnioskodawczyni E. C. od uczestnika postępowania A. L. tytułem zwrotu części opłaty sądowej kwotę 375,00 zł ( 1000,00 x 3/8 ), zaś od uczestniczki postępowania E. L. kwotę 125,00 zł ( 1000,00 x 1/8 ).

W takim samym stosunku Sąd obciążył strony kosztami pierwszej opinii biegłego sądowego w zakresie wyceny nieruchomości mgr inż. J. J.. Łączny koszt opinii wyniósł 4335,47 zł. Sąd zasądził na rzecz Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów tej opinii od wnioskodawczyni E. C. kwotę 2167,74 zł, od uczestnika postępowania A. L. kwotę 1625,80 zł oraz od uczestniczki postępowania E. L. kwotę 541,93 zł, przy czym kwotę należną od uczestniczki postępowania E. L. Sąd nakazał ściągnąć przez potrącenie z zaliczki uiszczonej przez uczestniczkę postępowania w kwocie 1000,00 zł i dotychczas niewykorzystanej. Pozostałą część zaliczki tj. kwotę 458,07 zł Sąd nakazał zwrócić uczestniczce postępowania E. L. stosownie do art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 80 cyt. ustawy.

Kosztami opinii biegłego sądowego mgr inż. J. J. oraz kosztami opinii biegłego sądowego inż. R. Z. Sąd obciążył wnioskodawczynię E. C. i uczestnika postępowania A. L. w równym stosunku, mając na uwadze, że opinie te nie dotyczyły uczestniczki postępowania E. L.. Koszt pierwszej opinii wyniósł 1022,50 zł, zaś drugiej, w tym opinii uzupełniającej – 1508,92 zł. Odpowiednio zatem wnioskodawczyni E. C. i uczestnik postępowania A. L. powinni ponieść koszty pierwszej opinii po 511,25 zł, zaś drugiej po 754,46 zł.

Wnioskodawczyni E. C. powinna zatem zapłacić na rzecz Skarbu Państwa tytułem zwrotu części kosztów orzeczonych postanowieniami z dnia 14 stycznia 2015 r., 16 marca 2016 r., 6 marca 2017 r. oraz 22 sierpnia 2017 r. łącznie 3433,45 zł ( 2167,74 zł + 511,25 zł + 754,46 zł ), natomiast uczestnik postępowania A. L. łącznie 2891,51 zł ( 1625,80 zł + 511,25 zł + 754,46 zł ) ( art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 113 ust. 1 cyt. ustawy ).

W pozostałym zakresie Sąd pozostawił wnioskodawczynię i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych z ich udziałem w sprawie. Wskazać należy, że wnioskodawczyni E. C. i uczestnik postępowania A. L. w toku postępowania zapłacili w równym stosunku koszty opinii biegłego sądowego w zakresie geodezji i kartografii inż. D. S. zgodnie z postanowieniem z dnia 21 grudnia 2015 r. Nadto wnioskodawczyni E. C. uiściła koszty związane z opinią biegłego sądowego w zakresie wycen nieruchomości mgr inż. J. J., sporządzonej na jej wniosek, orzeczone postanowieniem z dnia 20 lipca 2016 r.