Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Ciechanowie

UZASADNIENIE

Wnioskodawca R. Z. wystąpił do Sądu Rejonowego w Ciechanowie z wnioskiem o stwierdzenie, że R. i A. małż. Z. z dniem 19 lipca 2002 r. nabyli przez zasiedzenie na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej własności nieruchomości położonej w S. gmina G., składającej się z działek oznaczonych numerami (...) o łącznej powierzchni 3,8192 ha.

Uczestniczki postępowania A. Z. ( żona wnioskodawcy ), E. D. przyłączyła się do wniosku.

Uczestniczki postępowania J. K. i B. Z. wnosiły o oddalenie wniosku. Wnosiły ponadto o zasądzenie na ich rzecz od wnioskodawcy zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Pozostali uczestnicy postępowania A. Z. ( matka wnioskodawcy ), E. H., E. N., B. N., R. M., B. J. oraz R. Z. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Gospodarstwo rolne położone w S. gmina G., składające się z działek oznaczonych numerami (...) ( działka zabudowana ), 43, 51, 76, 145, 162, 176, 178 znajdowała się w posiadaniu M. i S. małż. O. ( bezsporne ).

S. O. zmarł dnia 18 lipca 1968 r., zaś M. O. – 13 czerwca 1972 r. ( odpisy skrócone aktów zgonu k. 141, 142 ).

S. O. i M. O. mieli jedną córkę S. Z. ( bezsporne ).

M. O. nabyła z dniem 4 listopada 1971 r. w trybie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych własność gospodarstwa rolnego położonego w S. gmina G., składającego się z działek oznaczonych numerami (...) ( działka zabudowana ), 43, 51, 76, 145, 162, 176, 178 ( akta I Ns 230/21 ).

Spadek po M. O. nabyła na podstawie ustawy córka S. Z. w całości, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne ( akta I Ns 20/22 ).

S. Z. zmarła dnia 9 czerwca 1979 r. Spadek po S. Z. nabyli mąż W. Z. w ¼ części, dzieci: T. Z., G. M., B. K. i E. D. po 3/20 części oraz wnuki R. Z., B. Z. i J. Z. ( obecnie Z. – K. ) po 3/60 części, z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w P. na podstawie testamentu nabyli K. J. i S. J. w ½ części oraz A. K. i D. K. w ½ części, zaś gospodarstwo rolne położone w S. syn T. Z. w całości ( akta I Ns 141/83 Sądu Rejonowego w Płońsku ).

T. Z. zmarł dnia 28 stycznia 1999 r. Spadek po nim nabyli na podstawie ustawy żona A. Z., syn R. Z. oraz córka E. H. po 1/3 części ( akt poświadczenia dziedziczenia k. 149 ).

Gospodarstwo rolne położone w S. gmina G. prowadzili małż. O., a po śmierci M. O. jej córka S. Z. z mężem W. Z.. Po ich śmierci gospodarstwo prowadził ich syn T. Z. do swojej śmierci w dniu 28 stycznia 1999 r. ( bezsporne ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dowodów, a w szczególności akt I Ns 141/83 Sądu Rejonowego w Płońsku, akt I Ns 230/21 oraz I Ns 20/22 tut. Sądu, zebranych w sprawie dokumentów, w tym aktów stanu cywilnego ( k. 10 – 14, 36, 141 - 142 ), dokumentacji geodezyjnej ( k. 52 – 59, 82 - 85 ), aktu poświadczenia dziedziczenia ( k. 149 ), zeznań świadka J. N. k. 40 ), zeznań uczestniczki postępowania E. D. ( k. 174 v ).

Wskazać należy, że powyższe dowody są w pełni wiarygodne, dotyczą okoliczności niespornych pomiędzy stronami; inna jest tylko ich ocena prawna przez strony postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z obowiązującym obecnie przepisem art. 172 § 1 kc, posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast § 2 tegoż artykułu stanowi, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie polega więc na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności, co przyczynia się do ustabilizowania i uporządkowania stosunków społecznych pod względem prawnym.

Nabycie własności w drodze zasiedzenia zostało uzależnione od spełnienia następujących przesłanek: władania nieruchomością jako posiadacz samoistny, upływu ustawowego terminu oraz dobrej lub złej wiary posiadacza.

W tym ogólnym zestawieniu naczelną przesłanką zasiedzenia jest posiadanie samoistne nieruchomości. Można tu odnieść się do pojęcia zawartego w definicyjnej normie art. 336 kc. Zgodnie z tym przepisem, posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Oczywiście w kontekście zasiedzenia mamy na uwadze posiadanie samoistne nie poparte jeszcze tytułem ( prawem ) własności.

Należy wskazać, iż stan posiadania współtworzą fizyczny element ( corpus ) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru ( animus ) władania rzeczą dla siebie ( animus rem sibi habendi ) . W przypadku posiadania samoistnego mamy na uwadze animus domini ( posiadacz samoistny włada rzeczą „jak właściciel” ). Praktycznie zaś wypada kierować się – przy ustalaniu charakteru posiadania – manifestowanym na zewnątrz wobec otoczenia zachowaniem posiadacza. Według zewnętrznych znamion zachowania posiadacza można oceniać zarówno corpus jak też animus possidendi. Istotne znaczenie ma również rozpoznanie zdarzenia stanowiącego źródło nabycia posiadania. Wespół z dalszym zachowaniem posiadacza, manifestowanym na zewnątrz, pozwala określać rodzaj posiadania.

Kolejnym warunkiem zasiedzenia jest dobra lub zła wiara posiadacza. Dobra wiara nie stanowi samodzielnej przesłanki zasiedzenia nieruchomości. Nabycie posiadania w złej wierze nie wyklucza bowiem zasiedzenia. Jednakże odgrywa ona istotną rolę decydując o długości terminu zasiedzenia. Trzeba mianowicie pamiętać, że zasiedzenie następuje z upływem krótszego ( dwudziestoletniego ) terminu, gdy posiadanie zostało nabyte w dobrej wierze. Natomiast w razie uzyskania posiadania w złej wierze obowiązuje dłuższy ( trzydziestoletni ) termin zasiedzenia. Upływ tego określonego terminu, jest ostatnią z przesłanek zasiedzenia.

Decydujące znaczenie dla zasiedzenia ma stan dobrej lub złej wiary w chwili uzyskania posiadania. Pozostawanie w dobrej wierze w chwili nabycia posiadania przesądza o stosowaniu krótszego terminu zasiedzenia. Dłuższy termin zasiedzenia obowiązuje, gdy posiadacz pozostawał w złej wierze już w momencie nabywania posiadania. W konsekwencji w świetle powszechnie obecnie przyjętego poglądu, osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, nie jest samotnym posiadaczem w dobrej wierze.

Jak wynika z powyższego ustalenie dobrej lub złej wiary, wymaga ustalenia momentu wejścia w posiadanie przedmiotowej nieruchomości. Ten moment ma też zasadnicze znaczenie dla zastosowania określonych przepisów prawa materialnego co do terminów zasiedzenia, które na przestrzeni lat zmieniały się.

Jak wskazano powyżej, zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 16 listopada 2021 r. w sprawie I Ns 230/21 własność przedmiotowego gospodarstwa rolnego nabyła w trybie przepisów uwłaszczeniowych z dniem 4 listopada 1971 r. M. O., babka matki ojczystej wnioskodawcy R. Z.. Spadek po niej nabyła je córka S. Z., babka ojczysta wnioskodawcy ( prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 21 kwietnia 2022 r. w sprawie I Ns 20/22 ), a po niej – jej syn T. Z., ojciec wnioskodawcy ( prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w Płońsku z dnia 7 września 1983 r. w sprawie I Ns 141/83 ). Tym samym uznać należy, że według stanu na dzień 28 stycznia 1999 r. właścicielem przedmiotowego gospodarstwa rolnego był ojciec wnioskodawcy – T. Z.. Okoliczność ta wyłącza możliwość doliczenia okresu zasiedzenia nieruchomości przed 28 stycznia 1999 r., gdyż nie można doliczyć okresu posiadania poprzednika prawnego, który – jak w niniejszej sprawie – był właścicielem nieruchomości. Zgodnie z art. 176 § 1 kpc, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Stosownie zaś do § 2 cyt. artykułu, przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza. Doliczenie więc okresu posiadania może dotyczyć jedynie posiadacza a nie właściciela nieruchomości.

Wnioskodawca R. Z. z tytułu dziedziczenia po ojcu R. Z. jest współwłaścicielem nieruchomości w 1/3 części. Oznacza to, że wniosek mógłby podlegać ewentualnemu uwzględnienie jedynie co do udziału w wysokości maksymalnie 2/3 we współwłasności nieruchomości, przy spełnieniu pozostałych przesłanek zasiedzenia przeciwko pozostałym współwłaścicielom nieruchomości tj. A. Z. – matce wnioskodawcy oraz E. H. – jego siostrze. Zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem, nie jest wyłączone stwierdzenie zasiedzenia udziałów we współwłasności nieruchomości przez jednego ze współwłaścicieli. W postanowieniu z dnia 15 maja 2018 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że współwłaściciel staje się samoistnym posiadaczem udziału we współwłasności nieruchomości o charakterze prowadzącym do zasiedzenia dopiero wtedy, gdy nastąpi jawna dla otoczenia i pozostałych współwłaścicieli zmiana kwalifikacji posiadania, z której będzie wynikało, że współwłaściciel posiadający rozszerzył zakres swojego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 kc. Niewykonywanie prawa posiadania przez innego współwłaściciela nie uprawnia do wniosku, że współwłaściciel posiadający przejął rzecz w samoistne posiadanie. Ciężar udowodnienia przez jednego ze współwłaścicieli, że zmienił zakres posiadania samoistnego, spoczywa na nim wraz z niekorzystnymi skutkami, jakie wiążą się z niewykazaniem w sprawie o zasiedzenie tego przymiotu. W tego rodzaju sprawach wykluczone jest ustawowe domniemanie samoistności posiadania. Uznano, że surowe wymaganie dla współwłaściciela zmieniającego zakres posiadania samoistnego, uzasadnione jest bezpieczeństwem stosunków prawnych i ochroną własności, która narażona byłaby na uszczerbek, gdyby współwłaściciel uprawniony do współposiadania całości mógł łatwo doprowadzić do utraty praw pozostałych współwłaścicieli, powołując się na zmianę swojej woli, a więc elementu subiektywnego ( II CSK 6/18 ).

W sprawie nie zachodzą jednak okoliczności uzasadniające dokonywanie ustaleń w zakresie samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę R. Z. i jego żonę A. Z. po 28 stycznia 1999 r. z uwagi na fakt, że nie upłynął termin do zasiedzenia nieruchomości ( udziałów w nieruchomości ) w złej wierze, a zatem termin trzydziestoletni; termin ten upływa bowiem 28 stycznia 2029 r.

W związku z powyższym Sąd oddalił wniosek o stwierdzenie, że R. i A. małż. Z. z dniem 19 lipca 2002 r. nabyli przez zasiedzenie na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej własności nieruchomości położonej w S. gmina G., składającej się z działek oznaczonych numerami (...) o łącznej powierzchni 3,8192 ha.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Wskazać należy, że wprawdzie uczestniczki postępowania J. K. i B. Z. wnosiły o oddalenie wniosku, jednakże, jak wynika z treści powyższego uzasadnienia, oddalenie wniosku nastąpiło na innej podstawie prawnej i faktycznej niż wywodziły to uczestniczki postępowania.