Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Ciechanowie

POSTANOWIENIE

Dnia 29 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Lidia Grzelak

Protokolant st. sek. sąd. W. W.

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2024 r. w Ciechanowie

na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

z udziałem J. K. (1) i Skarbu Państwa – Starosty (...)

o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w sprawie I Ns 290/84

postanawia:

1.  wniosek oddalić;

2.  pozostawić wnioskodawczynię i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych z ich udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 58/24

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. K. złożyła wniosek o zmianę prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 1984 r. wydanego w sprawie I Ns 290/84 i stwierdzenie, że spadek po K. K. zmarłym dnia 7 kwietnia 1979 r. w C., ostatnio stale zamieszkałym w S. gmina G., nabył na podstawie ustawy syn J. K. (2) w całości.

Uczestniczka postępowania J. K. (1) przyłączyła się do wniosku.

Uczestnik postępowania Skarb Państwa – Starosta (...) wnosił o oddalenie wniosku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Sąd Rejonowy w Ciechanowie prawomocnym postanowieniem z dnia 8 czerwca 1979 r. wydanym w sprawie I Ns 659/79, stwierdził, że spadek po K. K., zmarłym dnia 7 kwietnia 1979 r. w C., na podstawie ustawy nabyła w całości matka H. K., z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone we wsi S. gmina G., na podstawie ustawy nabyła w całości matka H. K..

Prawomocnym postanowieniem z dnia 7 listopada 1984 r. wydanym w sprawie I Ns 290/84 z wniosku J. K. (2) Sąd Rejonowy w Ciechanowie uchylił postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 8 czerwca 1979 r. w sprawie I Ns 659/79 z wniosku H. K. o stwierdzenie praw do spadku po K. K. i stwierdził, że spadek po K. K. zmarłym dnia 7 kwietnia 1979 r. w C., ostatnio stel zamieszkałym w S. gmina G. na podstawie ustawy nabył w całości syn J. K. (2), z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne płożone we wsi S. na podstawie ustawy nabył w całości Skarb Państwa z obowiązkiem spłaty odpowiadającej wartości gospodarstwa rolnego – po odliczeniu długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego na rzecz matki H. K. ( akta I Ns 290/84 ).

J. K. (2) zmarł dnia 29 marca 2015 r. Spadek po nin nabyły wprost żona J. K. (1) i córka M. K. po ½ ( części ( akt poświadczenia dziedziczenia k. 9 - 12 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt sprawy I Ns 290/84 tut. Sądu oraz aktu poświadczenia dziedziczenia po J. K. (2).

Sąd zważył, co następuje:

Stosownie do przepisu art. 679 § 1 kpc, dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. ( § 2 ) Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany. ( § 3 ) W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że przyznanie spadkowego gospodarstwa rolnego na rzecz Skarbu Państwa nastąpiło w zakwestionowanym postanowieniu Sadu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 1984 r. wydanym w sprawie I Ns 290/84 na podstawie niekonstytucyjnych przepisów w zakresie dziedziczenia gospodarstw rolnych, co wynika wprost z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. wydanego w sprawie P 4/99.

Jak ustalono, J. K. (2) był wnioskodawcą w sprawie I Ns 290/84. J. K. (2) zmarł dnia 29 marca 2015 r., a zatem po wejściu w życie wskazanego powyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego, obowiązującego od dnia 14 lutego 2001 r. ( orzeczenie opublikowane Dz. U. z 2001 r. nr 11 poz. 91 ).

Z treści uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 1984 r. wydanego w sprawie I Ns 290/84 wynika, że podstawę prawną orzeczenia o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku po K. K. przez Skarb Państwa stanowił przepis art. 1063 § 2 kc.

W powołanym powyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził m. in., że:

1.  Art. 1059 kodeksu cywilnego w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę – Kodeks cywilny jest zgodny z art. 64 ust.1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w którym odnosi się do spadków otwartych przed dniem ogłoszenia niniejszego wyroku w Dzienniku Ustaw, oraz jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w którym odnosi się do spadków otwartych od tego dnia; a także jest niezgodny z art. 32 ust.1 i 2 i art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2.  Art. 1063 kodeksu cywilnego w brzmieniu ogłoszonym 18 maja 1964 r. ( Dz. U. Nr 16 poz. 93 ) i zmienionym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę – Kodeks cywilny ( Dz. U. nr 27 poz. 252 ) jest niezgodny z art. 21 ust.1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten ma istotne znaczenie dla stosowania i wykładni przepisów regulujących dziedziczenie gospodarstw rolnych, przy czym Trybunał jednoznacznie określił w nim jakie skutki wynikają z takiego rozstrzygnięcia, w szczególności co do spadków otwartych przed ogłoszeniem tego wyroku. Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją artykułów 1059, 1060, 1062, 1064 i 1087 kc odnosi się tylko do spraw spadkowych dotyczących spadków otwartych po dniu ogłoszenia niniejszego wyroku w Dzienniku Ustaw jako po dniu jego wejścia w życie ( art. 190 ust. 3 Konstytucji ). Odmienne natomiast wnioski Trybunał Konstytucyjny wyprowadził jedynie co do art. 1063 kc w brzemieniu obowiązującym do 6 kwietnia 1982 r. i przewidującym dziedziczenie gospodarstw rolnych przez Skarb Państwa, oceniając, że sprzeczność takiego rozwiązania z Konstytucją jest w tym przypadku tak widoczna i jednoznaczna, że uzasadnia to spowodowanie utraty mocy obowiązującej tego przepisu w pełnym zakresie.

Mocą zatem wskazanego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, Skarb Państwa utracił status spadkobiercy ustawowego gospodarstwa rolnego w stosunku do spadków otwartych przed dniem 6 kwietnia 1982 r., o ile nie doszło do stwierdzenia praw do spadku, chyba że Skarb Państwa dziedziczyłby na podstawie powszechnego prawa spadkowego.

Obecne brzmienie art. 1063 kc: Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych, wynika ze zmiany wprowadzonej przez przez art. 1 pkt 17 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U.82.11.81) z dniem 6 kwietnia 1982 r.

W związku z wyeliminowaniem Skarbu Państwa jako spadkobiercy ustawowego gospodarstwa rolnego i wejściem w życie art. 1063 kc w jego obecnym brzmieniu, powołanym powyżej, w ustawie nowelizującej z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, w art. 15 tejże ustawy, przewidziane zostały roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości rolnej wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego. Osoba, która dziedziczyłaby po spadkodawcy gospodarstwo rolne, które przed dniem 6 kwietnia 1982 r. odziedziczył z ustawy Skarb Państwa ze względu na brak spadkobierców odpowiadających przesłankom dziedziczenia gospodarstwa rolnego, może żądać, aby Skarb Państwa przeniósł na nią nieodpłatnie własność nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Przeniesienie własności następuje za zwrotem poniesionych nakładów. Artykuł ten przewiduje zatem możliwość odzyskania nieruchomości ( ewentualnie uzyskania odszkodowania ) wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego, które przed dniem 6 kwietnia 1982 r. odziedziczył z ustawy Skarb Państwa na podstawie art. 1063 kc w brzmieniu obowiązującym przed tą datą.

W ocenie Sądu, wbrew przekonaniu zatem wnioskodawczyni M. K., brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku, a w szczególności do uchylenia prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 1984 r. wydanego w sprawie I Ns 290/84 w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego i ponownego orzekania w tym zakresie.

Jak wskazano powyżej, powołane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. wydanego w sprawie P 4/99 w zakresie w jakim dotyczy stwierdzenia niezgodności przepisu art. 1063 kc w brzmieniu obowiązującym przed dniem 6 kwietnia 1982 r. z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej odnosi się do sytuacji, w których nie zapadło dotychczas orzeczenie w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez Skarb Państwa w trybie tego przepisu. W przypadku, gdy orzeczenie już zapadło i jest prawomocne, jak w sprawie I Ns 290/84, osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo rolne, bądź jej spadkobierca, ma roszczenie w stosunku do Skarbu Państwa stosownie do art. 15 ustawy z dnia 2 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny.

Nie zachodzą natomiast w sprawie okoliczności uzasadniające zastosowanie trybu wynikającego z art. 679 kpc; nie ma bowiem znaczenia, że wskutek zmiany stanu prawnego, wynikającego z powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku orzekania w tej samej sprawie tj. o stwierdzenie nabycia spadku po K. K. w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego, po wejściu w życie wskazanego orzeczenia Trybunału, orzeczenie niewątpliwie miałoby inną treść.

Dodatkowo wskazać należy, że skoro wnioskodawczyni jako podstawę wniosku o zmianę postanowienia wskazuje treść powołanego powyżej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, to uznać należy, że termin do wystąpienia z wnioskiem na tej podstawie powinien rozpocząć się z chwilą wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego tj. z dniem 14 lutego 2001 r. Legitymowanym więc do wystąpienia z wnioskiem był ojciec wnioskodawczyni J. K. (2), który zmarł dopiero w 2015 r. Skoro był wnioskodawcą w sprawie I Ns 290/84 Sądu Rejonowego w Ciechanowie, to z wnioskiem powinien wystąpić w terminie roku od wejścia w życie wskazanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego ( art. 679 § 1 in fine kpc ).

W związku z powyższym Sad orzekł jak w sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł stosownie do art. 520 § 1 kpc.